Surf your waves

“Kak. Niet nu, niet hier. Niet net nu ik voor een groep cursisten sta.” Ik voel mijn lichaam verstrakken. Mijn handen maken vuisten in een reflex om mijn tranen terug te dringen. Ik ontwijk de ogen voor me en kijk over de hoofden heen naar buiten. “Doorgaan met praten Dominique, schiet op!”

We zitten middenin een cursus Autonoom Leiderschap voor teamleiders. Vandaag onderzoeken we hoe onze emotionele intelligentie verbonden is met ons autonome zenuwstelsel. De kernvraag: hoe leer ik rustig bij emoties van mijzelf en die van een ander te blijven?

Binnen Autonoom Leiderschap gebruiken we hiervoor een beeld: ‘learn to surf your waves’. Eerder vandaag legde ik uit “Leer om rustig bij je emoties te blijven tot ze zijn uitgegolfd. Dan hoef je ze niet meer weg te drukken, op een ander uit te leven of te projecteren op de mensen om je heen. Gebruik hiervoor je adem, het waarnemen van je lichaam…” De cursisten knikken en schuiven tegelijkertijd ongemakkelijk op hun stoel. Emoties blijven een lastig onderwerp.

“Ik weet het. Praten over emoties is één. Erbij blijven en ze doorvoelen is een ander verhaal, zeker wanneer ons zenuwstelsel getriggerd is.” Om dit te illustreren doe ik stapsgewijs voor wat er in ons systeem kan gebeuren wanneer het getriggerd wordt en er een emotie opkomt.

“Stel, ik ben bezig met een lastig project en ik zie het niet meer zitten.” Ik staar naar buiten en houd mijn adem in. Wacht een paar tellen. En ga nog een stapje verder: “Ik denk nu ‘dit gaat me nooit lukken’.” Ik laat mijn stem in volume zakken, verlaag mijn toonhoogte en laat mijn schouders hangen. Mijn autonome zenuwstelsel reageert; een eerste gevoel van ontmoediging komt naar boven. In reactie verdwijnt de uitdrukking op mijn gezicht. Prima voorbeeld dit.

En dan gebeurt het. Ineens komt er een golf verdriet uit mijn buik omhoog. De intensiteit ervan verrast me. Míjn bedoeling was om er een klein beetje in te gaan, maar mijn autonome zenuwstelsel denkt er anders over. Het neemt mijn spiertonus, mijn woorden en de toon van mijn stem serieus en activeert een grote, bijbehorende emotiegolf.

Kak. Tranen prikken ineens achter mijn ogen, de brok in mijn keel probeer ik weg te slikken. Mijn eerste reflex is terugdringen: dit kan ik nu níet gebruiken! Ik spreek mezelf toe: “Doorgaan met dit voorbeeld Dominique, doe alsof er niets aan de hand is.” Om me te kunnen focussen kijk ik een cursist aan. Hij kijkt verschrikt terug.

In een flits besef ik wat ik aan het doen ben. Dit werkt zo niet. Natuurlijk niet; mijn autonome zenuwstelsel is de baas in huis. Doorgaan met deze emotie wegdrukken betekent dat ik uit contact ga met mijn fysieke systeem. En daarmee uit contact ga met mijn cursisten.

Het enige wat er nu op zit, is deze emogolf aangaan en doorvoelen. Oók nu het mij even niet uitkomt. Surf my own waves. Realtime. Precies zoals ik het vanmorgen zelf beschreef.

Ik haal diep adem en voel mijn voeten op de grond. Eén voor één kijk ik de cursisten aan. “Ik neem jullie mee in wat er nu in mijn systeem gebeurt. Mijn autonome zenuwstelsel meent dat mijn zojuist opgeroepen emotie van ontmoediging echt is en activeert een golf van onderliggend verdriet. Ik laat het even toe, anders kan ik niet verder met de les. Kijk met me mee.”

Rustig benoem ik wat ik met mijn FeltSense (mijn subtiele lichaamswaarneming) opmerk: de brok in mijn keel, de kramp in mijn kaken, de tranen achter mijn ogen. Mijn adem die stokt, de spanning in mijn borstkas, mijn benen die zich schrap zetten. Gaandeweg het waarnemen en benoemen hoor ik hoe mijn stem vertraagt. Mijn keel ontspant en mijn stem krijgt haar warme klank terug.

De gezichtsuitdrukkingen van de cursisten bewegen hierin mee. De schrik die eerst in hun ogen te zien was, verzacht. Kijkend en luisterend naar mijn FeltSense-waarnemingen ontspant ook hun lichaam. De blik in hun ogen wordt weer helder en open.

Ik surf verder. “Stap voor stap blijf ik volgen wat er gebeurt en geef ik de impulsen van mijn fysieke systeem de ruimte”. Een paar tranen vinden hun weg naar buiten. Ik zucht. En zucht nog een keer. Dan komt er een inzicht en een glimlach.

“Dit is iets wat ik een paar jaar geleden nooit zou hebben gedaan. Lesgeven en daarin verdriet laten zien. Ik vond dat ik dat niet kon maken.” Ik kijk de cirkel rond. “Kennen jullie dat? Dat je een intense emotie ervaart en die niet wil laten zien omdat het niet past in het moment?” Nou en of. Er wordt geknikt en geglimlacht.

Wanneer ik s’ avonds naar huis rijd, mijmer ik na over deze dag. Emotionele intelligentie is één van de moeilijkste dingen die er is. Of het nu gaat om onze collega’s, vrienden, partner of kinderen: wanneer ons autonome zenuwstelsel getriggerd raakt en bijbehorende emoties activeert, drukken we ze het liefst meteen weg. Omdat het ons niet uitkomt. Of we leven ze uit op de mensen om ons heen. Want dan zijn we ze maar kwijt.

Binnen Autonoom Leiderschap gaat emotionele intelligentie over het rustig bij emoties kunnen blijven. Emoties van jezelf en die van de ander. Zodat jij ze niet meer weg hoeft te drukken, weg hoeft te redeneren of weg hoeft te lachen.

Hiervoor hebben we ons fysieke systeem nodig. Alleen in bewust contact met ons lijf kunnen we -on the spot- onze emoties surfen. En ook al kunnen emogolven ons dan nog altijd verrassen, we zullen er rustiger mee om kunnen gaan.

Autonoom Leiderschap: learn to surf your waves.