Surf your waves

“Kak. Niet nu, niet hier. Niet net nu ik voor een groep cursisten sta.” Ik voel mijn lichaam verstrakken. Mijn handen maken vuisten in een reflex om mijn tranen terug te dringen. Ik ontwijk de ogen voor me en kijk over de hoofden heen naar buiten. “Doorgaan met praten Dominique, schiet op!”

Het is in de nazomer van 2022 en we zitten middenin een cursus Autonoom Leiderschap. Vandaag onderzoeken we hoe onze emotionele intelligentie verbonden is met ons autonome zenuwstelsel. De kernvraag: hoe leer ik om rustig bij emoties van mijzelf en die van een ander te blijven?

“Binnen Autonoom Leiderschap gebruiken we hiervoor een beeld: ‘learn to surf your waves’.” Ik leg het uit. “Leer om rustig bij je emoties te blijven tot ze zijn uitgegolfd. Surf your waves. Dan hoef je ze niet meer weg te drukken, op een ander uit te leven of te projecteren op de mensen om je heen. Gebruik hiervoor je adem, het waarnemen van je lichaam…” De cursisten knikken en schuiven tegelijkertijd op hun stoel. Emoties blijven een lastig onderwerp. Ik ga verder.

“Ik weet het. Praten over emoties is één. Erbij blijven en ze doorvoelen is een heel ander verhaal, zeker wanneer ons zenuwstelsel getriggerd is.” Om dit te illustreren doe ik stapsgewijs voor wat er in ons systeem kan gebeuren wanneer het getriggerd wordt en er een emotie opkomt.

“Stel, ik ben bezig met een lastig project en ik zie het niet meer zitten.” Ik staar naar buiten en houd mijn adem in. Wacht een paar tellen. En ga nog een stapje verder: “Ik denk nu ‘dit gaat me nooit lukken’.” Ik laat mijn stem in volume zakken, verlaag mijn toonhoogte en laat mijn schouders hangen. Mijn autonome zenuwstelsel reageert hierop met een emotie; een eerste gevoel van ontmoediging komt naar boven. In reactie verdwijnt de uitdrukking op mijn gezicht. Prima voorbeeld dit.

En dan gebeurt het. Ineens komt er een golf van verdriet uit mijn buik omhoog. De intensiteit ervan verrast me. Míjn bedoeling was om er een klein beetje in te gaan, maar mijn autonome zenuwstelsel denkt er anders over. Het neemt mijn spiertonus, mijn woorden en de toon van mijn stem serieus en activeert een grote, bijbehorende emotiegolf.

Ineens prikken er tranen achter mijn ogen. De brok in mijn keel probeer ik weg te slikken. Mijn eerste reflex is terugdringen, dit kan ik nu níet gebruiken! Ik spreek mezelf toe: “Doorgaan met dit voorbeeld Dominique, doe alsof er niets aan de hand is.” Om me hierop te kunnen focussen kijk ik een cursist aan. Hij kijkt verschrikt terug. Op hetzelfde moment verstrakken de deelnemers naast hem in hun stoel en kijken weg. Van het ene op het andere moment is de sfeer in de groep gespannen.

In een flits besef ik wat ik aan het doen ben. Dit werkt niet. Natuurlijk niet. Mijn autonome zenuwstelsel is de baas in huis. Het voelt wat het voelt en laat zich hierin niet inperken. Tenminste, niet zomaar. De enige manier om mijn triggeremotie weg te drukken, is door letterlijk uit contact te gaan met mijn lichaam en mijn aandacht op iets anders te richten. In dit geval op de cursist voor me.

En nu komt het: door op deze manier uit contact te gaan met mijn lichaam de-activeer ik in een nanoseconde mijn chillzone, de staat van mijn autonome zenuwstelsel die ik nodig heb om mij met mijn cursisten te kunnen verbinden. De spanning in de groep en de schrik op het gezicht van de cursist voor me vertellen me wat ik doe: de fijne verbinding van zojuist is compleet weg.

Kak. Dit is niet de bedoeling.

Het enige wat er nu op zit, is deze emotiegolf in mezelf aan te gaan en te doorvoelen. Oók nu het mij helemaal niet goed uitkomt. Surf my own waves. Realtime. Precies zoals ik het zojuist zelf uitlegde.

Ik haal diep adem en voel mijn beide voeten op de grond. Eén voor één kijk ik de cursisten aan. “Ik neem jullie mee in wat er nu in mijn systeem gebeurt. Mijn autonome zenuwstelsel meent dat mijn zojuist opgeroepen emotie van ontmoediging echt is en activeert een bijbehorende golf van onderliggend verdriet. Ik laat het even toe, anders kan ik niet verder met de les. Kijk met me mee.”

Rustig benoem ik wat ik in mijn lichaam opmerk: de brok in mijn keel, de kramp in mijn kaken, de tranen achter mijn ogen. Mijn adem die stokt, de spanning in mijn borstkas, mijn benen die zich schrap zetten. Gaandeweg het waarnemen en benoemen hoor ik hoe mijn stem vertraagt. Mijn keel ontspant en mijn stem krijgt haar warme klank terug. Mijn autonome zenuwstelsel reageert op mijn rustige aandacht en de klank van mijn stem en keert terug in zijn chillzone.

De autonome zenuwstelsels van de cursisten reageren mee. De sfeer ontspant, de schrik die eerst in hun ogen te zien was, verzacht. Luisterend en kijkend naar mijn kalme zelf-waarnemingen, ontspant hun lichaam. De blik in hun ogen wordt weer helder en open.

Ik surf verder en neem de groep stap voor stap hierin mee. “Ik blijf rustig volgen wat er van binnen gebeurt, de impulsen van mijn fysieke systeem geef ik de ruimte”. Een paar tranen vinden hun weg naar buiten. Ik zucht. En zucht nog een keer. Dan komt er een inzicht en een glimlach.

“Dit is iets wat ik een paar jaar geleden nooit zou hebben gedaan. Lesgeven en daarin verdriet laten zien. Ik vond dat ik dat niet kon maken.” Ik kijk de cirkel rond. “Kennen jullie dat? Dat je een intense emotie ervaart en die niet wil laten zien omdat dit niet past in het moment?” Nou en of. Er wordt geknikt en geglimlacht.

Wanneer ik ’s avonds naar huis rijd, mijmer ik na over dit triggermoment. Emotionele intelligentie is één van de moeilijkste dingen die er is. Of het nu gaat om onze collega’s, vrienden, partner of kinderen, wanneer ons autonome zenuwstelsel getriggerd raakt en de bijbehorende emoties activeert, drukken we ze het liefst meteen weg. Omdat het ons niet uitkomt. Of we leven ze uit op de mensen om ons heen, want dan zijn we ze maar kwijt.

Binnen Autonoom Leiderschap gaat emotionele intelligentie over het rustig bij onze emoties kunnen blijven. Emoties van onszelf én die van een ander. Zodat we ze niet meer weg hoeven te drukken, weg hoeven te redeneren of weg hoeven te lachen.

Hiervoor hebben we ons fysieke systeem en daarmee onze chillzone nodig. Alleen in bewust contact met ons lichaam kunnen we realtime en on the spot onze emoties surfen. En met onze chillzone online blijven we, terwijl we emosurfen, niet alleen in contact met onszelf maar ook met de mensen om ons heen.

Autonoom Leiderschap: learn to surf your waves. Realtime.