Krimpen, krampen, kronkelen

“Mijn hart kromp in elkaar toen mijn werkgever me een ongeduldige snauw gaf. Ik wilde weg (..) en ik bleef zitten. En toen voelde ik niks meer.”

“Ik had het gevoel dat ik dubbelklapte toen mijn collega op het laatste moment zei dat ‘ie zijn vrije dag toch niet met mij wilde ruilen. Ik voelde me zo verraden, ik kon niks meer zeggen.”

“Toen het mijn beurt was om te presenteren ging mijn hart ineens als een razende tekeer. En ik kreeg acuut buikpijn. What the f*… ik doe dit al jaren!”

Drie emotionele triggermomenten. Drie sessies Embodiment Coaching. Drie verschillende cliënten. En alledrie hebben ze één ding gemeen: ze zijn aan het leren om te voelen wat ze voelen.

Nu hoor ik je denken. “Huh? Leren om te voelen wat ze voelen?!” Ja. ‘Rustig voelen wat we voelen’ is niet iets dat altijd vanzelf gaat.

Hoe dat zit?

‘Rustig voelen wat we voelen’ kunnen we alleen wanneer ons autonome zenuwstelsel ontspannen is en in zijn chillzone zit. Wanneer ons autonome zenuwstelsel zijn chillzone online heeft zullen onze gevoelens ons niet overweldigen. We zijn in staat om onze emotionele gedachten, emoties en bijbehorende fysieke sensaties rustig waar te nemen. We kunnen onze gevoelens daadwerkelijk voelen.

Zoals deze coachee afgelopen week liet zien in zijn laatste sessie Embodiment Coaching:

“Nu ervaar ik verdriet (..) en dat weet ik omdat ik moet slikken, mijn keel samenknijpt en er tranen achter mijn ogen prikken.” Hij geeft deze verdrietgolf de ruimte en laat hem rustig uitgolven. Een paar minuten en een paar tranen verder slaakt hij een zucht. Even is hij stil. Dan een glimlach en een knik. “Het is weer kalm van binnen”. Ik glimlach terug. Zijn chillzone (aka zijn emotionele tolerantiezone) heeft zijn werk gedaan.

Wat maakt nou dat een emotie te heftig wordt voor onze emotionele tolerantiezone om hem rustig op te laten komen en weer uit te laten golven?

Voor het antwoord op deze vraag neem ik je mee naar de fysieke taak van onze emoties: het herstellen van de chemische balans in ons brein en daarmee in ons lijf. De stofjes die in dit proces vrijkomen kunnen ons blij, boos, bang of verdrietig maken. Of iets daartussen in.

En in dit herstelproces gebeurt meer. Ook onze weefsels, spieren en organen werken mee. Ons hart kan verkrampen of sneller gaan slaan. Onze maag kan zo in elkaar krimpen dat we het gevoel hebben dat we dubbelklappen. Of onze darmen raken in de knoop. Ik noem dit de afdeling ‘krimpen, krampen, kronkelen’.

En nu komt het.

Deze fysieke effecten van emoties kunnen pijn doen. Fysiek pijn. En niets triggert ons autonome zenuwstelsel sneller dan fysieke pijn. Het schiet uit zijn chillzone en schakelt in een nanoseconde door naar een triggerstaat. ‘Rustig voelen wat we voelen’ kunnen we op dat moment wel vergeten.

Sterker nog: het hek is van de dam. De chemische balans in ons brein en lijf raakt door zo’n pijnervaring nog meer van slag. En heeft dus weer een extra dosis emotie nodig om te herstellen. Wat weer een versterkend effect heeft op het krimpen, krampen en kronkelen van onze weefsels, spieren en organen.

Inmiddels zit ons getriggerde autonome zenuwstelsel ver buiten zijn emotionele tolerantiezone. Zo ver dat het naar zijn laatste overlevingsmiddel grijpt: bevriezen.

En dit alles gebeurt in diezelfde nanoseconde hè.

Hoe zo’n emotionele nanoseconde er in de praktijk uitziet? Neem het gevoel van schrikken. En dan zoals dat bij mij werkt:

Wanneer ik een beetje schrik stokt mijn adem, worden mijn ogen groot en ga ik rechtop zitten. Mijn hand vliegt naar mijn hart en met een lach of een krachtterm verwerkt mijn systeem deze schrikemotie. Alles wordt weer rustig van binnen. Check. Mijn emotionele tolerantiezone is online gebleven.

Wanneer mijn zenuwstelsel erger schrikt, gebeurt er iets anders. Het raakt sterker getriggerd. Mijn emotionele tolerantiezone gaat down en mijn vechtstand komt online. Mijn kaken worden vierkant, mijn stem wordt scherp en mijn handen worden vuisten. Van het ene op het andere moment ben ik pisnijdig.

En schrikken kan nóg een graadje erger. Zoals die ene keer dat een leraar uit het niets mijn naam riep in een wiskundeles.

Nou ja, uit het niets.. Ik ben zeventien en drukker met kletsen dan met opletten. Omgedraaid in mijn stoel lach ik om een grap van mijn vriendin.

“DÓ-MI-NÍ-QUE!” Op het moment dat de leraar vlak achter mij mijn naam roept, schiet ik overeind en krampt mijn hart van schrik samen. Dit doet zo’n pijn dat mijn bovenlijf op hetzelfde moment weer in elkaar krimpt. Ik heb het gevoel dat al het bloed uit mijn gezicht naar beneden loopt, mijn lijf in. Mijn keel knijpt dicht en ik kan me niet meer bewegen.

Deze schrikemotie was next-level: mijn krampende hartspier deed zo zeer dat mijn autonome zenuwstelsel in een nanoseconde doorschakelde naar zijn uiterste triggerstaat: bevriezen. Een staat waarin het -met hulp van pijndempende stofjes- de pijn in mijn hart minder voelde. Een kwestie van overleven.

Dit is het moment dat een cliënt zucht “Nou lekker dan. Óf krimpen, krampen en kronkelen, óf vechten óf bevriezen. Geen wonder dat ik liever niet voel.”

Dit brengt ons bij de volgende vraag: wanneer we wél willen leren voelen wat we voelen, zijn we dan aan dit emotionele krimpen, krampen en kronkelen overgeleverd? Met vechten of bevriezen als enige uitweg wanneer dit voor ons systeem te heftig wordt?

Goed nieuws: nee.

We kunnen leren om rustig bij de fysieke effecten van onze emoties te blijven, of ze nu pijn doen of niet. Zodat onze emogolven in hun eigen tempo op kunnen komen, uit kunnen golven en hun balansherstellende ding kunnen doen. Zonder dat ons lijf hoeft te gaan vechten of bevriezen.

Wat we hiervoor nodig hebben? Somatic capacity. De fysieke capaciteit om lichamelijke sensaties rustig op te laten komen, waar te nemen en weer weg te laten ebben. En deze capaciteit kunnen we trainen.

Is onze somatic capacity groot genoeg? Dan kunnen we de fysieke effecten van onze emoties rustig blijven voelen. Ook wanneer onze spieren, weefsels en organen gaan krimpen, krampen en kronkelen en -samen met die herstellende balansstofjes- onze emotionele tolerantiezone laten stretchen.

En zullen we alsnog adequaat reageren wanneer een werkgever ons een snauw geeft, een collega op het laatste moment zijn vrije dag toch niet wil ruilen of wanneer het onze beurt is om te presenteren en de spanning even piekt.

Ben jij een ervaren veranderbegeleider en wil jij jouw cliënten leren om hun somatic capacity te vergroten? Dan ben je van harte welkom in de opleiding tot Embodiment Coach. We starten 2 september. In Arnhem.

Wil je graag even kennismaken en eerst zelf ervaren? Dan ben je van harte welkom in de dagworkshop Embodiment Coaching op 5 of 20 juni.