Kanonnen

“Waarom kan ik soms zo kwaad worden terwijl ik eigenlijk verdrietig ben?” Een vraag van een coachee afgelopen week.

Mijn antwoord:

“Op het moment dat we een intense emotie ervaren worden onze emotionele hersenen geactiveerd. Om precies te zijn de amygdalae: twee hersengebiedjes diep in ons brein. Hier ongeveer.” Ik wijs naar een gebied net boven mijn hersenstam.

“De oorspronkelijke functie van deze amygdalae is om ons systeem te waarschuwen voor extern gevaar en instant stressreacties te activeren: onze bloeddruk, hartslag en zuurstofverbruik schieten omhoog zodat ons systeem kan gaan vechten of vluchten.

Nu komt het. Een intense emotie kan -wanneer onze amygdalae daar gevoelig voor zijn- ook als gevaar worden ervaren. En net als bij extern gevaar activeren ze instant ons fysieke systeem om te vechten of vluchten. In jouw voorbeeld zorgde verdriet ervoor dat je systeem ging vechten.”

Hij fronst. “Dus ik heb ergens verdriet om, mijn amygdalae zien dit als gevaar en trekken kanonnen tevoorschijn om de ander af te schieten. Terwijl ik eigenlijk gewoon verdrietig ben en van mijn vriendin een hug wil.”

“Ja.”

“Nou lekker dan.” Hij kijkt somber voor zich uit. Dan: “Heb jij daar ook wel eens last van, boos worden terwijl je eigenlijk verdrietig bent?”

Ik glimlach. “Zeker wel. Gisteren nog. Ik voelde me niet gezien en werd instant kwaad, inclusief kanonnen. Pas toen ik die kanonnen opmerkte, kwam mijn chillzone weer een beetje online. Daardoor kon ik voelen wat er echt aan de hand was: ik had er verdriet van. Toen kwamen er ook tranen.”

Hij fronst. “Maar als ík zo kwaad word, voel ik alleen dat ik enorm boos ben. Weet ik nog niet eens dat ik verdriet voel. Hoe kom ik daar dan achter?”

“Dat lukt niet één twee drie. Daarvoor is zo’n emotiemoment te intens. Eerst moeten we ons brein leren opmerken wat er in ons lijf gebeurt.

“Hoe doe ik dat dan?”

“Dat kan op verschillende manieren. Leer bijvoorbeeld door de dag heen luisteren naar je eigen stem. Klinkt hij warm en ontspannen, scherp of koud? Trilt hij of heeft ‘ie een volle klank? Je kunt ook oefenen om na te gaan hoe diep -of hoe hoog- je adem zit. Leg je handen op die plek en check of het klopt. Een derde optie: voel een paar keer per dag het ritme van je hartslag, wanneer hij sneller gaat en hoe hij weer kalmeert. Zo train je wat ik je aandachtspier noem.”

Ik pauzeer even.

“Wanneer je deze aandachtspier in relaxte momenten oefent, zul je merken dat hij ook online blijft in de momenten dat er intense emoties zijn.

Terug naar mijn voorbeeld: ik ontdekte mijn kanonnen door te horen hoe scherp mijn stem was. Ik voelde mijn hartslag bonzen en ik merkte dat ik bijna geen adem haalde. Allemaal signalen van mijn vechtstand.

Het feit alleen al dat mijn brein dit opmerkt, maakt dat mijn autonome zenuwstelsel weer wat kalmeert en mijn chillzone weer een beetje actief wordt. Daardoor kan ik -al is het maar een seconde- stil worden en mijn aandacht naar binnen richten. Een mini time-out nemen. Zodat ik kan voelen wat er echt aan de hand is. En dat was in dit geval verdriet onder de boosheid. Pas toen ik dit besefte, kon ik dit verdriet ook voelen en uit laten golven. Duurt meestal niet lang trouwens. Een paar minuten. Hooguit.”

Ik kijk hem aan. Aandachtige ogen, gespitste oren. “Helder zover?” Hij knikt.

“Het mooie is dat hoe vaker we dit opmerken, voelen en uitgolven oefenen hoe groter onze chillzone wordt. En hoe groter onze chillzone wordt hoe beter en sneller wij kunnen voelen wat er op zo’n intens voelmoment echt in onszelf aan de hand is.”

Ik ben even stil.

“Onze chillzone wordt ook wel ‘emotionele tolerantiezone’ genoemd. Nu snap je waarom.”